In 2014 werd de zorg voor ouderen, mensen met beperkingen en de jeugdzorg voor een groot deel overgedragen aan gemeenten. Gemeenten worden geacht de zorg zo zuinig mogelijk te organiseren. Ze moeten zorg inkopen bij zorgorganisaties en daarnaast willen veel gemeenten een deel van de zorg voor kwetsbare burgers overlaten aan het sociale netwerk van die burgers. In de tweede Els Borst lezing (2013) sprak Margo Trappenburg over de verdeling van zorgtaken over professionals en niet-professionals (vrijwilligers, familieleden, buren en vrienden van zorgbehoevende burgers) en hoe met dit verdelingsvraagstuk om te gaan. Ze houdt een pleidooi voor een milde gemeente in tegenstelling tot de strenge gemeente.
"Een strenge gemeente die voluit afkoerst op de participatiemaatschappij zegt tegen de burger: ‘het werk van professionals (ziekenverzorgende in een verzorgingshuis, activiteitenbegeleider voor senioren) kunnen jullie zelf ook, als jullie je best maar doen en er de tijd voor nemen. En als je er geen tijd voor hebt omdat je een voltijds betaalde baan hebt verdien je vast wel genoeg om zorg in te kunnen kopen.Er zullen vanzelf steeds meer bedrijven ontstaan waar je gezelschapsdames of geneeskundestudenten kunt inhuren voor een schappelijk bedrag. Als je zelf niet precies weet wat je nodig hebt aan hulp is er vast wel familie, een buurman of een vriend die je om raad kunt vragen.’ En in laatste instantie mag je een beroep doen op onze gemeente. Dan sturen we een ambtenaar naar je toe, die gaat kijken wat er aan de hand is, maar zal daarbij het belang van de gemeentelijke financiën scherp in het oog houden."
"Een mildere gemeente zegt tegen de burger: jij zou misschien zelf ook best zelf wel kunnen leren hoe je op een vriendelijke, geduldige manier moet zorgen voor bejaarden met beginnende dementie. Maar we hebben betaalde ziekenverzorgenden die daar beter in zijn en we snappen dat jij ook nog een eigen leven hebt en op een andere manier je brood moet verdienen. Voor je dementerende moeder regelen wij dus betaalde hulp. Wij doen dat voor jou om morele redenen. Zorgtaken zijn heel oneerlijk verdeeld in de bevolking. De een krijgt een kind met ernstige beperkingen, de ander krijgt probleemloos drie gezonde dochters. De een ziet haar kind als adolescent geleidelijk zijn eigen weg vinden in het leven. De ander zit in de permanente wanhoop omdat haar zoon wordt getroffen door schizofrenie. De een heeft ouders die relatief jong overlijden, de ander heeft ouders die 95 worden met talloze kwalen en mankementen. We kunnen niet veel doen aan de onrechtvaardigheid van de natuur, maar we kunnen wel proberen om de daaruit voortvloeiende zorgtaken en financiële verplichtingen zo eerlijk mogelijk te verdelen."
" Een mildere gemeente erkent dat burgers zelf niet altijd weten wat voor hulp zij nodig hebben. Zo’n gemeente zorgt dat er wijkteams zijn van professionals die naar mensen toe gaan om te kijken wat er aan de hand is en om vervolgens op verstandige wijze hulp te organiseren. Het werken in teams zou het grote voordeel kunnen hebben dat gezinnen die kampen met een scala van problemen toch worden geholpen door één hulpverlener, omdat deze hulpverlener kan overleggen met collega’s in het wijkteam die met sommige problemen meer ervaring hebben, al dan niet op basis van specialistische training."
"Een mildere gemeente vindt het tenslotte een prettig idee dat er professionals in die wijkteams zitten, niet alleen omdat zij ervaring hebben met en opgeleid zijn als hulpverleners, maar ook omdat zij de afwegingen op dit voor gemeenten nieuwe terrein kritisch zullen volgen, zodat gemeenten gedwongen worden goed na te denken over de voors en tegens van hun beslissingen."
Tot zover enige citaten uit de lezing van Margo Trappenburg. Het is voor TSB glashelder dat ze vóór de aanpak van de milde gemeente is. Dus waarom wil TSB dan toch de rol die mantelzorg en informele zorg spelen in het overnemen van zorgtaken van professionals met een open vizier onderzoeken? Dat heeft een viertal redenen:
Ten eerste is de overname van zorgtaken door mantelzorgers reeds een realiteit. Opvallend is dat de stem van zij die mantelzorgen en zij die de mantelzorg ontvangen daarbij weinig tot niet gehoord wordt. Tevens zijn er talrijke obstakels in de samenleving die het mantelzorgen moeilijk maken i.p.v. gemakkelijk. TSB vindt dat er juist mét, en niet over, mantelzorgers en zij die mantelzorg ontvangen, gepraat moet worden. TSB vindt ook dat als de samenleving iets verlangt van mantelzorgers daar iets tegenover moet staan zoals steun, advies, aanpassing wetgeving en vereenvoudiging van wetgeving.
Ten tweede, zal er een personeelstekort zijn,: ook al wordt er door de overheid vol ingezet op het behouden van zorgprofessionals, zowel in de opleidingals op het werk. Nu is de uitstroom in beiden hoog.
Ten derde heeft de georganiseerde solidariteit in de verzorgingsstaat het nadelige effect dat het individu minder zelfredzaam is geworden. Bij problemen wordt al gauw gewezen naar de Staat; óf je gaat naar een professional die het voor jou gaat oplossen met de slogan' daar heb ik recht op' óf 'daar zijn ze toch voor'.
Ten vierde wil TSB de georganiseerde solidariteit in de verzorgingstaat behouden. Dat klinkt tegenstrijdig met het derde punt, maar om de georganiseerde solidariteit in de verzorgingsstaat te behouden is begrenzing noodzakelijk! En daarmee zijn we weer uitgekomen bij het vraagstuk over de verdeling van zorgtaken over professionals en niet-professionals (vrijwilligers, familieleden, buren en vrienden van zorgbehoevende burgers).
Wij hopen op een goede opkomst en een constructieve avond. Graag horen wij over uw opstekers en obstakels bij het mantelzorgen en uw ideeën over hoe het anders of beter kan. Tot dinsdagavond 16 april.
Lees hier meer over mantelzorg
